Wiek przedszkolny lub rozpoczęcie nauki szkolnej to często czas, kiedy rodzice zauważają u swoich dzieci trudności z odnalezieniem się w sytuacjach ekspozycji społecznej. Najczęściej słyszę, że dziecko jest wycofane, potrzebuje dużo czasu aby dobrze poczuć się w nowej sytuacji, nie bawi się z dziećmi, odmawia udziału w występach w przedszkolu, zastyga w bezruchu w obecności obcych osób… Są to sytuacje, w których trudno wyznaczyć granicę, kiedy powinniśmy zacząć się martwić. Jednym z kryteriów, na które warto zwrócić uwagę jest zaobserwowanie, czy lęk towarzyszący dziecku w dużym stopniu ogranicza jego życie codzienne i aktywność społeczną.
Na początek warto podkreślić, że każde dziecko może i ma prawo w sytuacjach nowych czuć się nieswojo. Nieśmiałość nie jest niczym złym :) Są dzieci, które czują strach gdy poznają nowe osoby lub mają powiedzieć wierszyk przed większą publicznością. Jednak niepokój mogą budzić sytuacje, kiedy wycofanie społeczne znacznie ogranicza nawiązywanie kontaktów z rówieśnikami lub komunikowanie swoich potrzeb np. dziecko wstydzi się zgłaszać chęć pójścia do łazienki lub spożycia posiłku w przedszkolu.


Pomoc w przypadku opisywanych trudności powinna odbywać się „małymi kroczkami”, bez nacisków, zmuszania do mówienia i komentowania zachowania dziecka. Oddziaływania warto rozpocząć z kilku perspektyw: rodzina, przedszkole/szkoła, pomoc psychologa. Postaram się ukazać w jaki sposób, w takiej sytuacji mogą pomóc rodzice oraz nauczyciele. Zacznijmy od rodziny, w której dziecko dorasta i spędza większość czasu. Zatem rodzina:
- może zwiększyć ilość sytuacji kiedy dziecko ma kontakt z członkami dalszej rodziny, ze znajomymi, coraz częściej wychodzi do sklepu, parku, na plac zabaw,
- podczas interakcji społecznych nie przekonujmy dziecka aby się przywitało lub odpowiadało na pytania jeśli widzimy, że sprawia mu to trudność,
- kiedy dziecko przytula się do rodzica w obecności obcych osób zareagujmy okazaniem mu bliskości, a jednocześnie nawiązaniem kontaktu z osobami, których się obawia, dzięki temu modelujemy pożądane zachowania,
- pomocne są zabawy w odgrywanie ról w środowisku bezpiecznym dla dziecka np. w sklep, lekarza.
Nauczyciele i wychowawcy również mogą przyczynić się do lepszego funkcjonowania dziecka w sferze społecznej. Oddziaływania, które mogą podjąć to:
- nie przekonywać dziecka aby „coś powiedziało” na forum klasy,
- wyznaczać dziecku realistyczne, możliwe do wykonania zadania - w porozumieniu z rodzicami i terapeutą,
- zachęcać do brania udziału w różnych klasowych/grupowych aktywnościach w inny sposób niż poprzez mówienie,
- chwalić za osiągnięcia i sukcesy (nawet te najdrobniejsze),
- pomimo braku odpowiedzi mówić do dziecka, tłumaczyć zadania, prosić o ich wykonanie,
- zachęcać do samodzielności.